ΟΒυζαντινός Ναός της Ύπατης Σοφίας του Ένσαρκου Λόγου του Θεού, περισσότερο γνωστή ωςΑγία ΣοφίαήΑγιά-Σοφιά, (τουρκικάAyasofya,λατινικάSancta SophiaήSancta Sapientia), γνωστός και ωςΝαός της Αγίας του Θεού Σοφίαςή απλάΗ Μεγάλη Εκκλησία^[1], ήταν από το 360 μέχρι το 1453ορθόδοξοςκαθεδρικόςναόςτηςΚωνσταντινούπολης, με εξαίρεση την περίοδο 1204 - 1261 κατά την οποία ήτανρωμαιοκαθολικόςναός, ενώ μετά τηνάλωση της Κωνσταντινούποληςμετατράπηκε σετέμενος, μέχρι το 1934 και αποτελεί σήμεραμουσειακόχώρο (τουρκικάAyasofya M?zesi).

Ανήκει στις κορυφαίες δημιουργίες τηςβυζαντινής ναοδομίας, πρωτοποριακού σχεδιασμού, και υπήρξε σύμβολο της πόλης, τόσο κατά τη βυζαντινή όσο και κατά την οθωμανική περίοδο. Το παρόν κτίσμα ανεγέρθηκε τον 6ο αιώνα, επί βασιλείας τουΙουστινιανού Α΄, από τους μηχανικούςΑνθέμιοαπό τιςΤράλλεις(σημ. Αϊδίνιο) καιΙσίδωροαπό τηΜίλητο. Στο ίδιο σημείο, επί του πρώτου λόφου της Κωνσταντινούπολης και σε κοντινή απόσταση από τοΜέγα Παλάτιονκαι τονΙππόδρομοτης πόλης, είχαν χτιστεί παλαιότερα δύο ακόμα ναοί που καταστράφηκαν από πυρκαγιά.

Το οικοδόμημα ακολουθεί τον αρχιτεκτονικό ρυθμό τηςτρουλαίας βασιλικήςκαι συνδυάζει στοιχεία της πρώιμης βυζαντινής ναοδομίας, σε πολύ μεγάλη κλίμακα. Αρχιτεκτονικές επιρροές της Αγίας Σοφίας εντοπίζονται σε αρκετούς μεταγενέστερους ορθόδοξους ναούς αλλά και σε οθωμανικά τζαμιά, όπως στοτέμενος του Σουλεϊμάνκαι στοΣουλταναχμέτ τζαμί^[2]. Εκτός από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της, η Αγία Σοφία ξεχωρίζει επίσης για τον πλούσιο εσωτερικό διάκοσμό της, που ωστόσο υπέστη σοβαρές καταστροφές κυρίως από τις βαρβαρότητες των Τούρκων κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας.