Του γιοφυριού της Άρτας

Ερώτηση 1^η:

Ποιο είναι το θέμα του τραγουδιού;

Απάντηση:

   Το συγκεκριμένο δημοτικό τραγούδι, αναφέρεται στην κατασκευή ενός πολύ γνωστού αλλά και σημαντικού, για τον ελληνικό πολιτισμό, έργου. Διαβάζοντας το, βλέπουμε ότι οι άνθρωποι εκείνης της εποχής πίστευαν πολύ στις προκαταλήψεις που επικρατούσαν τότε. Στο συγκεκριμένο δημοτικό τραγούδι γίνεται λόγος για την ασφαλή θεμελίωση των μεγάλων έργων που επρόκειτο να χτιστούν. Σύμφωνα με το θρύλο, την εποχή που οι τεχνίτες αποφάσισαν να χτίσουν αυτό το τόσο σπουδαίο έργο, προσπέρασαν το ενδεχόμενο ότι το γεφύρι δε θα στέριωνε εάν δεν έκαναν μία θυσία κι έτσι, αν και το πρωί το χτίζανε το βράδυ γκρεμιζόταν, μέχρι που ένα πουλί είπε στον πρωτομάστορα ότι εάν ήθελαν να στεριώσει το γεφύρι, θα έπρεπε να θυσιάσουν τη γυναίκα του. Ο πρωτομάστορας, χωρίς να είναι σίγουρος γι' αυτό δέχτηκε, όμως μετά ήταν αργά.

Ερώτηση 2^η:

Να μεταγράψετε το δημοτικό τραγούδι σε πεζό.

Απάντηση:

Σαράντα πέντε μάστορες κι εξήντα μαθητές

Προσπαθούσαν να φτιάξουν ένα γεφύρι, στο ποτάμι της Άρτας.

Όλο το πρωί το χτίζανε και το βράδυ γκρεμιζόταν.

Οι μάστορες μοιρολογούσαν και οι μαθητές κλαίγανε:

«Αλίμονο στους κόπους μας και κρίμα στη δουλειά μας,

Όλη μέρα να το χτίζουμε και το βράδυ να γκρεμίζεται!»

Ένα πουλί πήγε και έκατσε απέναντί από το ποτάμι,

Αλλά δεν κελαηδούσε σαν πουλί, ούτε σαν χελιδόνι,

Αλλά κελαηδούσε κι έλεγε, με ανθρώπινη φωνή:

«Αν δε θυσιάσετε άνθρωπο, το γεφύρι δεν πρόκειται να στεριώσει.

Και μη θυσιάσετε ορφανό, ούτε ξένο, ούτε διαβάτη,

Αλλά του πρωτομάστορα την όμορφη γυναίκα,

Που έρχεται νωρίς το πρωί και νωρίτερα το απόγευμα.

Το άκουσε ο πρωτομάστορας και λυπήθηκε βαριά.

Πιάνει και λέει στο πουλί να πει στη γυναίκα του:

Να ντυθεί αργά, να αλλάξει αργά και να πάει και αργότερα το απόγευμα,

Να πάει αργά το απόγευμα να περάσει το γεφύρι.

Και το πουλί δεν είπε αυτά τα λόγια, αλλά είπε:

«Γρήγορα ντύσου κι άλλαξε, γρήγορα να πας το απόγευμα,

Γρήγορα να πας και να περάσεις το γεφύρι».

Να την και φάνηκε να έρχεται από μακριά.

Την είδε ο πρωτομάστορας και λυπήθηκε η καρδιά του.

Από μακριά τους χαιρετά και από κοντά τους λέει:

«Γεια σας μάστορες και μαθητές,

Μα τι έχει ο πρωτομάστορας και είναι λυπημένος;

-Το δαχτυλίδι του έπεσε στην πρώτη καμάρα,

Και ποιος θα μπει να βρει το δαχτυλίδι;

-Μάστορα, μη στενοχωριέσαι, θα πάω εγώ να σου το φέρω,

Εγώ θα μπω, εγώ θα βγω, για να βρω το δαχτυλίδι».

Δεν κατέβηκε καλά-καλά, ούτε στη μέση έφτασε.

«Τράβηξε καλέ μου την αλυσίδα,

Έψαξα παντού και τίποτα δε βρήκα».

Ο ένας σοβατίζει με το εργαλείο και ο άλλος με τον ασβέστη,

Παίρνει και ο πρωτομάστορας και ρίχνει τη μεγάλη πέτρα.

«Αλίμονο στη μοίρα μας, κρίμα στο πεπρωμένο μας!

Τρεις αδελφές είμαστε και οι τρεις κακότυχες,

Η μία έχτισε το Δούναβη και η άλλη τον Ευφράτη,

Κι εγώ η πιο μικρή το γεφύρι της Άρτας.

Όπως τρέμει το φύλλο της καρυδιάς, έτσι να τρέμει και το γεφύρι,

Και όπως πέφτουν τα φύλλα από τα δέντρα, έτσι να πέφτουν και οι περαστικοί.

Κόρη άλλαξε το λόγο σου και άλλη κατάρα δώσε,

Γιατί έχεις μονάκριβο αδελφό μην τύχει και περάσει».

Κι αυτή άλλαξε το λόγο της και έδωσε άλλη κατάρα.

«Αν τρέμουν τα' άγρια βουνά, να τρέμει το γεφύρι,

Κι αν πέφτουν τα' άγρια τα πουλιά, να πέφτουν οι περαστικοί,

Επειδή έχω μονάκριβο αδελφό στην ξενιτιά, μην τύχει και περάσει».

Ερώτηση 3^η:

Να αναζητήσετε τα στοιχεία εκείνα του τραγουδιού που αποδεικνύουν ότι ανήκει στις παραλογές.

Απάντηση:

1.      Είναι πολύστιχο.

2.      Αφηγείται δραματικές περιπέτειες της ανθρώπινης ζωής με τον τρόπο που αφηγούμαστε τα παραμύθια.

-Πουλάκι εδιάβη κι έκατσε αντίκρυ στο ποτάμι,

Δεν εκελάηδε σαν πουλί, μηδέ σα χελιδόνι,

Παρά εκελάηδε κι έλεγε, ανθρώπινη λαλίτσα.

-Πιάνει, μηνάει της λυγερής με το πουλί τ' αηδόνι...

.και το πουλί παράκουσε κι αλλιώς επήγε κι είπε.

3.      Έχει επικά στοιχεία.

4.      Οι δραματικές υποθέσεις μαζί με το μυθικό στοιχείο και το ρόλο της μοίρας στη ζωή των ανθρώπων θυμίζουν πολύ αρχαίες τραγωδίες.

-«Αλίμονο στη μοίρα μας, κρίμα στο ριζικό μας!

Τρεις αδερφάδες είμαστε, κι οι τρεις κακογραμμένες,

Η μια 'χτισε το Δούναβη, κι άλλη τον Αφράτη,

Κι εγώ η πλιο στερνότερη της Άρτας το γιοφύρι».

Ερώτηση 4^η:

Αφού μεταβείτε στην ιστοσελίδα «Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα» http://www.greek-language.gr/greekLang/index.htmπληκτρολογήστε στο ¨Αναζήτηση στα λεξικά¨ τις λέξεις«παραλογή» και «παραλλαγή» και καταγράψτε τη σημασιολογική τους διαφορά.

Απάντηση:

   Παραλογή: εκτεταμένο αφηγηματικό δημοτικό τραγούδι, που εξιστορεί επεισόδια και περιστατικά πραγματικά ή φανταστικά, παρμένα από τη ζωή, την ιστορία ή τη μυθολογία.

   Παραλλαγή: 1.διαφοροποιημένη μορφή, ποικιλία ενός πράγματος σε σχέση με άλλο ομειοδές, με μία αρχική μήτρα ή με ένα πρωτότυπο. 2.η διαδοχική επανάληψη ενός μουσικού θέματος με μικρές αλλαγές που δεν αλλοιώνουν τον αρχικό χαρακτήρα. 3. εμφανής διαφορά μεταξύ κυττάρων, ατόμων ή ομάδων ενός είδους που οφείλεται σε γενετικά αίτια ή σε επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων. 4. η διαφορά μεταξύ της πραγματικής θέσης του Βορρά και της διεύθυνσης που δείχνει η πυξίδα. 5. η αλλοίωση της εξωτερικής μορφής αντικειμένων, προσώπων, θέσεων η εγκαταστάσεων με στόχο να παραπλανήσει και να δυσχεράνει τον εχθρό στον εντοπισμό τους.

Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ' Γυμνασίου

Ερασμία Λώλου Γ1